YOL

Yolun geometrisi, yapım kalitesi ve bakımı, geçit ve kavşakların varlığı ve kullanışlılığı, trafik kontrol ve işaretlerinin yerleri, sürekliliği ve görünürlüğü ve sürüş ortamlarının çeşitliliği, sürücü performansını ve taşıt tasarımını etkileyen önemli faktörlerden bazılarıdır. Mutlaka bilinmesi gereklidir.

Kazalara neden olan yol faktörü istatistiklere oldukça az yansımaktadır. Bunun nedeni, kaza sonunda rapor verenlerin ve karar vericilerin bu konuda bilgi eksiklikleri olabilir. Aynı şekilde, yayaların kara yollarını kullanımına yönelik kısıtlayıcı mekanizmalar getirilir, yaya kusurları olarak belirtilen trafik kaza nedenleri en az düzeye indirilebilir. Buna örnek olarak alt ve üst geçitlerin çoğaltılmasını verebiliriz.

Trafiğin akışı için önemli olan yolların özellikleri yol düzeni, kalitesi, işaret ve uyarıcı levhalar ve trafik yüküdür. Bunlar göz ardı edilmemelidir.

Ülkemizde hızlı şehirleşme, ulaşım ağı ile uyuşmamaktadır. Kent içi yollarda, ana arterler, iç yollar ve çevre yolları üzerinde sayıları gittikçe artan otobüs, minibüs, dolmuş, taksi ve özel araçlar, iyi kurulmamış ve üstelik yanlış kullanılan bu yol ağı içinde, ulaşım sorunu en önemli sorun haline gelmiştir. Trafiğin gün içindeki zamanı da, trafiğin yoğunluğunu ve sürücü performansını da etkileyerek trafik kazalarında artışa sebep olmaktadır .

TAŞIT

Teknolojik gelişmelere paralel olarak, günümüz taşıtlarıyla ilgili arge çalışmalarının aşağıdaki konularda yoğunlaştığı görülmektedir:

Teknolojik buluşlara bağlı olarak performans, yakıt ekonomisi, çevre koruma, güvenlik, konfor ve güvenilirlik gibi bütün klasik fonksiyonların daha da geliştirilmesi, Elektronik, alternatif malzeme, yeni deney ve imalat yöntemleri gibi yeni teknolojilerin geliştirilmesi, Otoyolların tıkanması, şehirlerdeki hava kirliliğinin artması gibi trafik problemlerine, uzun süreli sürekli çözümlerin üretilmesi gerekmektedir.

Trafik kazalarının çok düşük bir yüzdesi taşıt kusurlarından kaynaklansa da, insan hayatı çok daha önemlidir. Otomotiv firmaları, daha güvenli taşıt üretme çabasının oluşturduğu olumlu rekabetle, sürücü ve yolcuların güvenliğine giderek daha fazla önem vermekte, daha güvenli taşıtı elde etmek üzere çaba gayreti içindedirler. Taşıt tasarımcılarının, karşılaştırılabilir taşıt karakteristikleri elde etmek üzere dikkate almaları gereken verilerden bazıları, sürücülerin duygusal, algılama, motor, yorumlama gibi yetenekleridir.

Yolların özellikleri de taşıt tasarımını etkileyen özelliklerdendir araçlar da buna göre tasarlanmaktadır. Bunlara ek olarak, sosyal, estetik, yasal, ekonomik ve güvenlik gibi faktörler de taşıt tasarımını etkilemektedir. Hemen her taşıt için neredeyse standart sistem haline gelen frenlemede tekerlek kilitlenmesini önleyici sistemler (ABS-Anti Blocking System), devrilmeyi önleyici sistemler (ROPS-Roll Over Protection System), hava yastıkları, emniyet kemerleri, enerji yutucu kasalar, uzay kafes sistemine göre yapılmış yolcu kabinleri, tamponlar, güçlendirilmiş tavanlar, pedallar, boyunluk lar, rahat koltuklar, çelik barlar, gizlenmiş yağmur olukları ve cam silecekleri, çarpmayla katlanabilen dış aynalar, keskin olmayan köşeler, ticari taşıtlardaki yanal koruyucular güvenlikle ilgili çalışmaların günümüzde uygulamaya konulmuş sonuçlarından birkaçıdır.

Taşıtlardaki güvenlik elemanları, herhangi bir kaza ihtimali öncesinde kazanın oluşumunu önleme görevi yapan aktif güvenlik ve kazadan sonra yaralanma ve ölümleri en az düzeye indirme görevi yapan pasif güvenlik elemanları olmak üzere iki grupta değerlendirilmektedir.

Trafikte güvenliğin insan hayatı söz konusu olduğunda temelde sürücü, yolcu ve yaya olarak 3 başlık düşünülmelidir, ancak elbette en önemli hatalar her zaman sürücü hatalarından kaynaklanmaktadır.

İNSAN

Sürücü psikolojisi üzerinde yapılan ilk araştırmalar, sürekli kaza yapanların problemin sadece küçük bir bölümünü oluşturduğunu, kazalara karışanların büyük çoğunluğunun sadece bir kaza yapanlardan oluştuğunu göstermektedir. Bu sonucu doğuran en önemli sebepler, normal sürücünün yanlış karar verme veya yanılmaları ile sürücünün yeteneklerini aşırı yükleyen diğer faktörlerdir. Bilindiği gibi kazalar, beklenmeyen, planlanmamış olaylardır. Kazaların muhtemel nedenleri, başta eğitim noksanlığı olmak üzere, karşı karşıya olunan riskin yeterince farkında olmama, yorgunluk, hayal kurma, dikkatsizlik, ihmalkarlık, vurdumduymazlık, konsantrasyon bozukluğu ve kurallara gereken önemin verilmeyişi şeklinde özetlenebilir. Bu nedenle, güvenli ve verimli bir trafik düzeninin sağlanması için çözülmesi gereken esas problem, çeşitli ve çok sayıdaki taşıt kullananlarının eğitilmesidir.

Ölüm ve yaralanmayla sonuçlanan kazalara neden olan sürücü kusurları içinde %5 oranının üzerinde kalan ilk altı sıralaması şöyledir:

AKTİF GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Aktif güvenlik sistemleri sürücünün kazadan kaçınabilmesi için taşıtta bulunur. Herhangi bir kaza öncesinde, kazadan korunmak için devreye giren veya devrede olan güvenlik elemanlarıdır.

Araç bakımının ve muayenesinin düzenli olarak yapılması halinde bu önlemler yaşam kurtarıcıdır.

Önlemler şu başlıklar altında özetlenebilir:

Sürüş Güvenliği İçin:

Süspansiyon sistemleri, frenleme sistemleri ve direksiyon sistemleri geliştirilmiştir.

Süspansiyon sistemleri, lastikle yol arasındaki sürtünmeyi en üst seviyeye çıkarır. Bu, sürüş dengesi ve dönüşler için çok önemlidir.

Direksiyon sistemleri, taşıtın kolay ve güvenli olarak yönlendirilmesini, direksiyon serbest bırakıldığında da tekerleklerin tekrar düz duruma gelmesini sağlayabilmektedir. yönlendirme kararlılığının devamını sağlamak için dört tekerlekten yönlendirme de sağlanmıştır.

Frenleme sistemleri, normal kullanımda servis frenleri taşıtı güvenli ve düzgün bir şekilde yavaşlatmak veya durdurmak üzere kullanılır. Frenler, kaza riski olan durumlardaki panik frenlemesi durumlarında, taşıtı en kısa mesafede, doğrultu ve yönlendirme kararlılığı kaybolmadan durdurabilmelidir. Günümüz teknolojisiyle üretilen araçlarda, tekerlek kilitlenmesini önleyici sistemler (örneğin, ABS) kullanılmaktadır. Bu sistemle kaygan yüzeylerde bile acil frenleme dahil, mümkün olan en kısa mesafede, doğrultu ve yönlendirme kararlılığı kaybolmadan başarılabilmektedir. ABS sisteminin geliştirilmesiyle, çekiş kontrol yeteneği anti-spin de kazandırılmakta ve herhangi bir veya bir çift tekerleğin ön veya arka çekiş sırasında kayması halinde, kayan tekerlek veya tekerleklerin frenlenerek, kaymalarının en aza indirilmesi sağlanabilmektedir.

Şartlara Bağlı Güvenlik:

Araçtaki titreşim, gürültü ve iklim koşullarına bağlı olarak, taşıt içindeki hava koşullarını düzenlemek üzere geliştirilmiştir.

Taşıtlardaki gürültünün azaltılması çalışmaları, bir yandan daha sessiz çalışan elemanların geliştirilmesi ve gürültü kaynaklarının izolasyonunu örneğin motorun ses yalıtıcı kılıf içine alınması, diğer yandan da gürültünün yalıtkan veya ses önleyici malzemelerle sönümlenmesi konularında olmaktadır.

Günümüzde, iklimlendirme air conditioning sistemleri kullanılarak, sürücü ve araçtaki yolcuların bu koşullardan olumsuz yönde etkilenmeleri önemli ölçüde giderilmiştir.

Duyulara Bağlı Güvenlik:

Sürücü, kendisine çevreden sürekli ve kararlı bir biçimde ve genellikle görsel yolla gelen uyaranlar, bilgi akışı içerisinde taşıtı kullanmak durumundadır.

Uyaranlar:

Duyulara bağlı güvenliği iyileştirmek üzere, taşıt üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Aydınlatma ve ışıklı uyarı ekipmanlarından olan farlar, sinyaller, fren lambaları, sis farları, park lambaları, cam ve far silecekleri, vb ile ses uyarı elemanları, güvenlik standartlarına uygun olmalıdır.

Kullanım Güvenliği:

Sürücünün yükünü azaltmak ve yüksek dereceli sürüş güvenliği için sistemler geliştirilmiştir. Bu konuda güvenli takip mesafesinin korunması için oto radar sistemi geliştirilmiştir. Radar ışınları çok kısa bir sürede gidip geldiğinden, sistem öndeki taşıtın hızındaki ani değişikliği algılayabilmekte ve frenlemeyle buna uygun yavaşlama sağlamaktadır. Koşullar bilgisayarın başa çıkamayacağı kadar çok riskli hale geldiğindeyse, sürücüyü frenleme yapması için uyarmaktadır.

Sürücü mahallinde yer alan kontrol elemanlarının en uygun biçim ve konumda tasarlanması ve bunun sonucunda taşıtın kolay kumanda edilmesiyle mümkündür.

Pasif güvenlik, bir kazayla karşılaşılması durumunda, kazanın olumsuz sonuçlarını olabildiğince azaltmak amacıyla yapılan bütün yapısal ve tasarımsal özellikleri kapsamaktadır. Pasif güvenliği aşağıdaki alt başlıklarda incelemek mümkündür.

PASİF GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Dış Güvenlik

Dış güvenlik terimi, taşıt tarafından çarpılan yayalar, bisiklet ve motosiklet sürücülerinin yaralanmalarını en aza indirmek için taşıta kazandırılması gereken tüm tasarım özelliklerini kapsar.

Dış güvenliği belirleyen başlıca faktörler:

Taşıt gövdesinin deformasyon davranışı ve taşıtın dış biçimi, buradaki temel amaç, taşıtın dış kısmının çarpışmayı en aza indirecek biçimde tasarlanmasıdır. Örneğin, gizlenmiş kapı kolları, katlanabilir yan aynalar, esnek tamponlar, vb

İç Güvenlik

İç güvenlik terimi, bir kaza durumunda, taşıtın içindeki kişilere etki eden ivme ve kuvvetleri en aza indirecek, onlara yeterince hayati hacim sağlayacak ve kazadan sonra onları taşıtın dışına çıkarmada kritik öneme sahip elemanların çalışmasını garanti edecek önlemleri kapsar. Sürücü ve yolcu sınırlama sistemlerinin amacı, çarpışma anında sürücü ve yolcunun aracın iç parçalarına çarpmasını engellemek ve herhangi bir dış ve iç yaralanmaya sebebiyet vermemek üzere hareketlerini sınırlamaktır. Bu amaçla, özellikle elastiki ve plastik uzama kapasiteli modern emniyet kemerleri ve bunlarla birlikte hava yastıkları kullanılmaktadır.

Taşıt içindeki kişilerin güvenliğini etkileyen önemli faktörler şunlardır: